Zjawisko wypalenia zawodowego po raz pierwszy opisane zostało w 1974 roku w dwóch publikacjach naukowych, jednej autorstwa psychologa Herberta Freudenbergera i jednej autorstwa Zygmunta Ginsburga.

W tym artykule odniosę się do opracowań Freudenbergera ponieważ jego badania oparte są na obserwacji pracowników publicznej kliniki zdrowia psychicznego, czyli zawodowych pomagaczy.

Według niego wypalenie występuje częściej w profesjach, które wymagają odporności emocjonalnej i empatii, osobistego zaangażowania w wykonywaną pracę i wewnętrznej motywacji. Jednocześnie tego typu prace są słabo płatne i psychicznie wyczerpujące, czyli warunki pracy typowe dla służby zdrowia, jak również sektora pracy socjalnej, czy edukacji. Freudenberg w swoich badaniach zauważył, że niegdyś idealistyczni pracownicy służby zdrowia psychicznego stawali się wyczerpani, zmęczeni i niechętni pacjentom oraz zarządowi kliniki.

Freudenberger nie tylko opisał symptomy wypalenia zawodowego, ale zauważył również predysponujące czynniki osobowościowe, które przyczyniają się do jego wystąpienia u poszczególnych jednostek. Według psychologa najbardziej narażeni są „oddani i zaangażowani” pracownicy.

Wypalenie zawodowe jest obecnie uznawane przez medycynę głównego nurtu i otrzymało swoje miejsce w klasyfikacji ICD-11, gdzie można o nim przeczytać w sekcji „Problemów związanych z zatrudnieniem lub bezrobociem”. Według nowego opisu wypalenie jest wynikiem przewlekłego stresu w miejscu pracy, z którym pracownikowi nie udało się skutecznie poradzić.

Wiele objawów wypalenia pokrywa się z objawami depresji, takimi jak skrajne zmęczenie, utrata pasji oraz nasilenie cynizmu i negatywności.

Według ICD-11 wypalenie charakteryzuje:

• uczucie znacznego obniżenia energii i wyczerpanie na poziomie fizycznym i psychicznym,
• zwiększony dystans psychiczny do pracy, poczucie negatywizmu lub cynizmu związane z pracą,
• zmniejszona skuteczność zawodowa.

ICD-11 jasno stwierdza, że termin wypalenia odnosi się konkretnie do zjawisk zachodzących w kontekście zawodowym i nie powinien być stosowany do opisu doświadczeń z innych obszarów życia.

Objawy wypalenia, które zaobserwujesz u zawodowych pomagaczy.

Trudności z koncentracją i skupieniem się.

• trudność z zapamiętaniem podstawowych informacji o nowych klientach,
• łatwe rozpraszanie się podczas spotkań i w trakcie rozmów,
• brak skupienia na tym, co mówi klient i powtarzanie się,

Utrata cierpliwości.

Większość ludzi może powiedzieć, że w pewnym momencie stracili cierpliwość w swojej pracy, ale praca zawodowego pomagacza to praca, która częściej niż inne zawody wymaga niekończących się pokładów cierpliwości. U osób, które doświadczają symptomów wypalenia można zauważyć nietypowe dla kogoś:

• przypadki opryskliwości w kontaktach ze współpracownikami lub nawet klientami,
• łatwe wpadanie w frustrację lub złość z powodu najmniejszej niedogodności,
• podirytowanie w kontaktach z klientami szczególnie, gdzie nie widać poprawy i zaczynasz wątpić w ich chęć współpracy,

Wyczerpanie psychiczne i fizyczne.

• poczucie wydrenowania z sił nie tylko w pracy, ale również w domu,
• utrata nadziei i wiary w wykonywaną pracę, kwestionowanie sensu zawodu,
• utrata zainteresowania i chęci do pracy,
• utrata zdolności do nawiązywania relacji z klientami,
• trudności w podejmowaniu decyzji,

Utrata entuzjazmu.

Zawodowi pomagacze to ludzie z misją i silnym pragnieniem niesienia wsparcia, ale nie są niezniszczalni. Entuzjazm, który towarzyszył im na początku kariery z czasem może zostać zastąpiony kompletnym zniechęceniem. Utrata entuzjazmu może przejawiać się w:

• braku satysfakcji z wykonywanej pracy,
• braku motywacji do podejmowania wyzwań,
• braku chęci do nauki,
• drwieniu z kolegów, którzy przejawiają zapał do pracy,
• niedbałości podczas wykonywanych zadań,

Objawy fizyczne.

Wypalenie może objawiać się między innymi:

• bólami głowy, brzucha, mięśni,
• zmęczeniem,
• zaburzonym snem,
• brakiem apetytu,
• kołataniem serca lub podwyższonym ciśnieniem krwi,

Ponadto wypalenie wywołane przewlekłym stresem może spowodować osłabienie układu odpornościowego i prowadzić do częstrzych zakażeń i chorób.

Osoby pracujące w zawodach pomocowych są bardziej narażone na wypalenie zawodowe.

Ze względu na ograniczone zasoby organizacyjne, pracownicy służby zdrowia, czy sektora pracy socjalnej często pracują ze zwiększoną liczbą klientów i przyjmują na siebie dodatkowe obowiązki, więc nie dziwi fakt, że wypalenie jest prawdziwym problemem w tych grupach zawodowych.

Badania przeprowadzone przez Schaufeli i Enzmann (1998), mierzące poziom wyczerpania emocjonalnego w różnych zawodach, wykazały, że nauczyciele znajdują się na pierwszym miejscu pod tym względem. Następne miejsce przypadło pracownikom opieki społecznej i personelowi medycznemu oraz zawodom zajmującym się zdrowiem psychicznym. Badania te wskazały również, że policjanci i lekarze najbardziej cierpieli z powodu jednego szczególnego aspektu wypalenia – depersonalizacji.

Dlaczego tak się dzieje na przykładzie pracowników socjalnych.

Pracownicy socjalni pomagają swoim klientom w najbardziej intensywnych i trudnych chwilach ich życia wykorzystując swoje profesjonalne zasoby i możliwości. Nie jest to praca w wygodnym gabinecie, ale w domu klienta, na ulicy, w szpitalu. Od pracy z rodziną lub w systemie opieki zastępczej po pomoc klientom z zaburzeniami psychicznymi, seniorom i poprzez opiekę hospicyjną, pracownicy socjalni angażują się w kontakt z osobami doświadczającymi traum i zmian w swoim życiu.

Kiedy obciążenie pracą staje się zbyt duże, a rutynowe dbanie o siebie (odpowiednie przerwy na lunch, odpoczynek w nocy i w weekendy, dbanie o relacje osobiste itp.) schodzi na dalszy plan, istnieje duże ryzyko wypalenia. Ryzyko to dotyczy zarówno profesjonalistów z wieloletnim doświadczeniem, jak i studentów programów pracy socjalnej, którzy dopiero rozpoczynają swoją karierę.

---

Podsumowując, wypalenie jest stanem psychicznego i fizycznego wyczerpania spowodowanego długotrwałym stresem zawodowym. Każdy przechodzi je na swój sposób, chociaż większość ludzi doświadcza co najmniej kilku z głównych objawów.

Długotrwałe tkwienie w stanie wypalenia może powodować długoterminowe skutki, które wpłyną na twoje zdrowie psychiczne i fizyczne, więc traktuj to poważnie.

Chcesz wiedzieć, jak możesz zapobiedz wypaleniu zawodowemu i co robić, jeśli czujesz, że coś już jest nie tak? Zapisz się na Newsletter Zawodowego Pomagacza, a poinformuję Cię o kolejnym artykule, w którym zagłębię się w praktyczne rozwiązania i zasoby do walki z wypaleniem.

Jeśli spodobał Ci się ten wpis polub go. Jeśli interesują Cię podobne tematy zostaw mi komentarz.

Pozdrawiam,

Zuzanna

---

Zdrowie i Psychika – Zuzanna Gąsienica

Podobne artykuły.

Zdrowie i Psychika – Zuzanna Gąsienica

Wiedza Doświadczenie Rozwój

Dodatkowo może zainteresować Cię PDF o symptomach wyczerpania psychicznego.